The Yayli Tambur or Yayli Tanbur, (also mispelled as Yalli Tamboor, Yalli Tambour, Yawlee Tambor, etc.) is a long necked Turkish stringed instrument, lower pitched than the cumbus, played with a plectrum or a bow.
Video of Yayli Tambur
httpv://www.youtube.com/watch?v=W1c3dR_dizA
Yayli Tambur Video Two
httpv://www.youtube.com/watch?v=lUhAMy6tWkk
Yayla çalınan tanbur türü.Yaklaşık bir asırlık bir mâzisi vardır.Tanburi Cemil Bey tarafından icad edildi.Daha sonra Ercüment Batanay ve Fahrettin Çimenli tarafından geliştirilerek bugünkü hâline getirildi.
Tanburun eskiden de yayla çalındığına dair 15. yüzyılda Abdülkadir Meragi’den gelme rivayetler varsa da günümüzde bilinen yaylı tanburu ilk olarak Cemil Bey icad etmiştir. Türk musikisinde viyolonselin yanısıra pest ses verecek bir enstrüman arayışı içinde olan Cemil Bey mızraplı tanburun eşiğine bir kibrit çöpü koyup yükselterek kemençe yayıyla çalmayı denediğinde o zamana dek hiçbir enstrümandan duyulmamış hüzünlü ve duygulu bir ses elde etti.Cemil Bey tanburu yaylı olarak ilk defa Mustafa Paşa’ya dinletti. Yine bir paşa konağındaki toplantıda ilk kez yaylı tanburunu çaldı ve yeni sazın buğulu ve yumuşak sesi dinleyen herkesi büyüledi.
Cemil Bey, plaklarındaki Ferahfeza, Bestenigâr,Segâh, Hicaz,Yegâh gibi taksimlerle yanık ninni,gazel ve şarkılar gibi toplam 20 kadar eserini yaylı tanburla çaldı,fakat icad ettiği bu yeni sazı fazla geliştirmeden olduğu gibi bıraktı.Daha sonra İzzettin Ökte,Cemil Bey’de ayrı olan alt telleri birleştirerek viyolonsele yakın bir tını elde etti.Önceleri mızraplı tanbur çalan Ercüment Batanay yaylı tanburu ilk olarak İzzettin Ökte’de gördü ve çok etkilenerek heves etti.Daha sonraları ise mızraplı tanburu tamamen terkederek yaylı tanburuyla meşhur oldu.Batanay 1950lerde gazinolarda çalışmaya başladığında yaylı tanburun sesinin diğer sazlar arasında çok cılız kaldığını görünce sazını geliştirmek için çâreler aradı. Cümbüş gövdesine tanbur sapı taktı.Gövdenin içini kadife ile kapladı.Telleri kalınlaştırıp akordu tizleştirdi.Eşik altına klasik kemençedeki gibi lastikler koydu.Gövdenin içine can direği yerleştirmek ise Fahrettin Çimenli’nin buluşudur.Böylece yaylı tanbur gelişmiş bir enstrüman hâlini aldı.Günümüzde, ses tablası çoğunlukla keçi derisinden veya tahtadan,burguları metalden,can direği ise ayarlı olarak yapılmaktadır.
Yaylı tanbur,gövdesi iki dizin üstüne sapı yere dik olarak konularak,viyolonsel yayına benzer bir yayla çalınır.Ses alanı 2 oktavdır ama bazen orta tel kullanılarak 2,5 oktava çıkabilir. İnsan sesine en yakın saz olduğu söylenir.Mızraplı tanburun bütün tellerinin eşit yükseklikte olmasına karşın, yaylı tanburun en soldaki iki teli yaklaşık 2 mm yüksektedir. Tek veya çift tel takılabilir.Çift tel takıldığında iki tel üzerinde birleştirilerek çalınır. Çoğu tanburlarda dört çift olmak üzere toplam sekiz tel vardır.Alt tele 0,32-0,36 mm arası teller tercih edilir. Mızraplı tanbura yapılan Bolahenk akorttan daha dik olan Mansur akortla çalınır. En alttaki Yegâh teli diyapazonun Re sesine akortlanır. Transpozedeki orta tel kullanımı hariç, icrada sadece Yegâh teli kullanılır.Diğerleri ahenk telleridir.
Mızraplı tanburda mümkün olmayan uzun ve bitişik nağmeler yaylı tanbur ile icra edilebilmektedir. Ancak yaylı tanbur, icra bakımından zaten zor bir enstrüman olan mızraplı tanburdan daha da zordur. Çünkü tanbur yapı itibarıyla aslen mızraplı bir sazdır ve biraz ajiliteli eserlerde yaylı tanbura hâkimiyet iyice güçleşmekte ve detone olma riski artmaktadır.
Yaylı tanbur icracıları çoÄŸunlukla mızraplı tanbur çalanlardan oluÅŸmaktadır. Vefat eden Ercüment Batanay’dan sonra günümüzün önemli icracıları Fahrettin Çimenli, Sadun Aksüt, ve Ahmet Rasim SabuncuoÄŸlu’dur .ErtuÄŸrul ErkiÅŸi de son yılların tanınan icracılarındandır. Fakat icrasındaki güçlükler nedeniyle çalıcısı her zaman sınırlı sayıda kalmış olan bu saz günden güne unutulmaya doÄŸru gitmektedir.
Mızraplı tanbur yapımcıları genellikle yaylı tanbur da yapmaktadırlar. Saadettin Sandi, Mehmet Coşkun ve Elif Kızılhan tanınmış yapımcılardır.
Yayınlanmış bir yaylı tanbur metodu bulunmamaktadır.